Miller-Tiedeman’ın Yaşam Boyu Kariyer Teorisi ve Karar Verme Süreçleri

Yaşam boyu kariyer teorisi bireylerin bilgileri işleyebileceği ve süreç içerisinde kararlar verebileceğini belirtmektedir. Yapılandırmacı teorilerde olduğu gibi her bireyin kendi teorisini oluşturduğunu düşünmektedir. Burada danışanın (bireyin) kararlarına ve kendisine karşı yargılamadan bir saygı söz konusudur (Sharf, 2017). Yani aslında psikolojik danışmanlık becerilerinden danışana karşı tarafsız ve yargısız olarak hareket etmeyi ön plana çıkarmakta ve danışana karşı her durumda saygı duyulması gerektiğinin altı çizilmektedir.

Yaşam boyu kariyer teorisinde danışanlar bir kariyer arayışı içinde değiller aslında bir kariyere sahipler. Yani her bireyin hayatı aynı zamanda kariyeridir. Karar verme süreçlerinde de geçmişteki deneyimler, sezgiler ve entelektüel yeteneklerimizin birleşimiyle oluşan iç dünyamızdaki bilgeliğe güvenmemiz gerektiğini belirtmektedirler (Miller-Tiedeman & Tiedeman, 1990).

Miller-Tiedeman çalışmalarında Kişisel Gerçeklik ve Ortak Gerçeklik üzerinde olmak üzere iki gerçeklik üzerinde durmaktadır. Gerçekliği kariyer karar verme farkındalığı ile ilgili olarak dile getirdikleri çalışmalarında, Kişisel gerçekliği neyin doğru olduğuna ilişkin kişisel bir his olarak tanımlanmaktadır. Ortak gerçeklik tanımı ise başkalarının ne yapmanız gerektiğini söylemesidir (Miller-Tiedeman & Tiedeman, 1979). Miller-Tiedeman kendini dinlemenin önemini vurgulamaktadır. Burada danışmanlık becerilerinden cesaretlendirmeyi ön plana çıkardığını görmekteyiz. Bu sayede bireylerin kendi kararları ile harekete geçirilmesi amaçlanmaktadır.

Miller-Tiedeman kendi teorisi ile ilgili olarak danışmanlara bazı yardımcı olabilecek öneriler sunmaktadır;

1. Danışanlarınızın bir kariyerleri olduğunu ve bunun onları hayatı olduğunu söyleyin. Onların kariyer hikayelerini dinleyin ve onlara yardımcı olabilecek bilgiler sağlayın. (Danışmanlık becerilerinden aktif dinleme ve bilgi vermek ön plana çıkarılmış.)

2. Danışanların yaşamlarına ve karar verme süreçlerine saygı duymasına yardımcı olun. (Danışmanlık becerilerinden pekiştirme, destekleme ve saygı duyma ön plana çıkarılmış. Özellikle danışanın kendi kararlarına saygı duyması için öncelikle bizimde saygımızı göstermemiz ve ihtiyaç durumdan desteklememiz gerekebilmektedir.)

3. Neyin işe yarayıp yaramadığı konuşunda danışmandan önce kendilerine güvenmesi gerektiğini belirtin ve en iyi yargıcın kendileri olduğunu belirtin.( Burada kişisel gerçeklik algısının kuvvetlendirilmesine yönelik bir teşvikten bahsedilmektedir. Bunun için danışmanın destekleyici ve cesaretlendirici olması gerekmektedir.)

4. Deneyimlerin öğrenilebilmesi ve değerlendirilebilmesi için öğrencilerin cesaretlendirilmesi gerekmektedir. (Cesaretlendirme açık olarak söylenmekte ve bu becerinin kullanılması istenilmekte.)

5. Değerlendirme araçları kullanılırken bireylerin fırsatları keşfetmesine engel olunmamasına dikkat etmek gerekiyor. (Burada özellikle alan bilgisi verilirken dikkat edilmeli, yanlış veya abartılı bilgiler verilmemeli. Ayrıca olumsuz bilgilerin danışanın umudunu kırabileceği düşünülerek bu bilgiler ya verilmemeli ya da yumuşatılarak verilmelidir. Danışanın umudunun artırılması becerisi ön plana çıkarılmaktadır.)

6. Danışanın zaman kısıtlamasına yer vermeden amaçlarını oluşturmasına yardımcı olunmalıdır. Ayrıca bu amaçların zaman içerisinde değişebileceği unutulmamalıdır. (Bireylere görüşlerine ve düşüncelerine saygı duyulmalı bu noktada önem kazanmaktadır. Yani danışmanlık becerilerinden özellikle saygı duyma ve yargılamama ön plana çıkmaktadır.)

7. Danışanlar değişim konusunda teşvik edilmelidir. Değişime odaklanma sonucunda daha az endişe duyulacağı ve daha fazla eyleme geçileceği unutulmamalıdır. (Burada da yine Pekiştirme, Destekleme ve Danışmanın Umudunu Artırma becerilerinin kullanılması gerektiği belirtilmektedir.)    

Yaşam boyu kariyer teorisi ve Bloch ile Richmond’un maneviyatcılık görüşleri arasında aşağıdaki noktalarda benzerlikler bulunmaktadır;

a. Danışanlara karşı yargısız olunmalı,

b. Hayat ve karar verme süreçleri bir bütün olarak ele alınmalı,

c. Daha çok öz farkındalık (kişisel farkındalık) sağlanmalı ve teşvik edilmeli,

ç. Danışanların değişimleri anlamaya odaklanmalarını sağlanmalı,

d. Danışanların yaşamlarında denge oluşturulmasına yardım edilmeli,

e. Enerjinin farkına vararak yaşam rolleri ile uyum içinde olmaları teşvik edilmeli,

f. Danışanların yaşamlarındaki birlikteliği sağlamak için yardım edilmeli.

Kariyer Danışmanı Recep Turan